അധ്യായം 2. സൂറ ബഖറ (Ayath 146-153) മക്കളെ അറിയുന്നപോലെ അറിയം
തിരുനബി صلى الله عليه وسلمയുടെ നിയോഗവും ഖുര്ആനും ഇസ്ലാമിക ശരീഅത്തുമൊക്കെ സത്യസന്ധമാണെന്ന് മനസ്സിലാക്കാന് മതിയായ അറിവും തെളിവും വേദക്കാരുടെ അടുത്തുണ്ടായിട്ടും, സ്വാര്ഥലാഭങ്ങള്ക്കുവേണ്ടി അവരത് മറച്ചുവെക്കുകയാണ് എന്നാണല്ലോ കഴിഞ്ഞ ക്ലാസില് പറഞ്ഞുവെച്ചത്.
അതുമായി ബന്ധപ്പെട്ടുതന്നെയാണ് അടുത്ത ആയത്തുകളും. അതായത് അവരുടെയടുത്ത് തെളിവകളുണ്ടെന്നു മാത്രമല്ല, സ്വന്തം മക്കളെ അറിയുന്നതുപോലെ, തിരുനബി صلى الله عليه وسلمയെക്കുറിച്ച് അവര്ക്കറിയുകയും ചെയ്യും, എന്നിട്ടും അംഗീകരിക്കുന്നില്ല.
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ ۖ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ(146)
നാം വേദം നല്കിയവര്ക്ക് റസൂലിനെ സ്വന്തം മക്കളെയെന്ന പോലെ അറിയാം. അവരിലൊരു വിഭാഗം ബോധപൂര്വം തന്നെ സത്യം മറച്ചുവെക്കുകയാണ്.
ജൂതന്മാരുടെ കൂട്ടത്തിലെ മഹാപണ്ഡിതനായിരുന്ന അബ്ദുല്ലാഹിബ്നുസലാം رضي الله عنه ന്റെയും അനുയായികളുടെയും കാര്യത്തിലാണ് ഈ ആയത്തവതരിച്ചത്.
വേദഗ്രന്ഥങ്ങള് മുഖനേ തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യെക്കുറിച്ച് നേരത്തേതന്നെ ഇദ്ദേഹം മനസ്സിലാക്കിയിരുന്നു. തിരുനബി صلى الله عليه وسلم മദീനയിലെത്തിയപ്പോള് അവിടത്തെ സന്നിധിയില് ചെന്ന് മുസ്ലിമായി. വീട്ടില് തിരിച്ചെത്തി കുടുംബക്കാരോടും പറഞ്ഞു. അവരും മുസ്ലിംകളായി മാറി.
പിന്നീട് അബ്ദുല്ലാഹിബ്നു സലാം رضي الله عنه തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യുടെ സന്നിധിയിലെത്തി ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: അല്ലാഹുവിന്റെ റസൂലേ, ജൂതന്മാര് മഹാദുഷ്ടന്മാരാണ്. അങ്ങ് എന്നെ ഒരു റൂമിലാക്കണം. അവരെന്നെ കാണണ്ട. ഞാന് മുസ്ലിമായ വിവരം ആദ്യം പറയുകയും വേണ്ട. എന്നെപ്പറ്റി അവരോട് അങ്ങ് ചോദിക്കണം. അവരുടെ മറുപടിക്കു ശേഷം, ഞാന് മുസ്ലിമായിട്ടുണ്ട് എന്ന് അറിയിക്കണം. അതറിയുമ്പോള് എന്നെയവര് തള്ളിപ്പറയുന്നതും ശകാരിക്കുന്നതും അങ്ങേക്ക് കാണാം.
തിരുനബി صلى الله عليه وسلم അങ്ങനെ ചെയ്തു. ആദ്യം അവര് അദ്ദേഹത്തെപ്പറ്റി വളരെ നല്ല അഭിപ്രായമാണ് പറഞ്ഞത്: خَيْرُنَا وَابْنُ خَيْرِنا، وَأَفْضَلُنَا وَابْنُ أَفْضَلِنا (അദ്ദേഹം ഞങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തിലെ ഏറ്റവും നല്ലവനാണ്, നല്ലവന്റെ മകനാണ്, ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ഠനും ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ഠന്റെ മകനുമാണ്.)
തിരുനബി ചോദിച്ചു: അദ്ദേഹം മുസ്ലിമായിട്ടുണ്ടെങ്കില് എന്താണ് നിങ്ങളുടെ അഭിപ്രായം? أَعَاذَهُ اللهُ مِنْ ذَلِك (അല്ലാഹു അദ്ദേഹത്തെ കാത്തുരക്ഷിക്കട്ടെ.)
തിരുനബി صلى الله عليه وسلمവീണ്ടും ചോദ്യം ആവര്ത്തിച്ചു, അവര് ഈ മറുപടി തന്നെ പറയുകയും ചെയ്തു.
ഇത്രയുമായപ്പോഴേക്ക് അദ്ദേഹം റൂമിനുള്ളില് നിന്ന് പുറത്തുവന്ന് ശഹാദത്ത് കലിമ ആവര്ത്തിച്ചു. എന്നിട്ട് അവിടെ കൂടിയിരുന്ന ജൂതരോട് പറഞ്ഞു: 'നിങ്ങള് അല്ലാഹുവിനെ സൂക്ഷിക്കുകയും നിങ്ങളിലേക്ക് നിയോഗിതനായ ഈ റസൂലിനെ അംഗീകരിക്കുകയും ചെയ്യുക. ഇദ്ദേഹം അല്ലാഹുവിന്റെ ദൂതന് തന്നെയാണെന്ന് നിങ്ങള്ക്കറിയാം. ഇദ്ദേഹത്തിന്റെ നാമവും വിശേഷണങ്ങളുമൊക്കെ തൗറാത്തിലുള്ളതായി നിങ്ങള്ക്ക് കാണാമല്ലോ.'
അബ്ദുല്ലാഹിബ്നു സലാമിന്റെ ഈ ഉപദേശം പക്ഷേ, ജൂതന്മാര് തള്ളിക്കളയുകയാണ് ചെയ്തത്. മാത്രമല്ല, തൊട്ടുമുമ്പു വരെ അവരുടെ സമാദരണീയ നേതാവെന്ന് സമ്മതിച്ച അദ്ദേഹത്തെ അവര് തള്ളിപ്പറയുകയും ശകാരിക്കുകയും ചെയ്തു: شَرُّنا وَابْنُ شَرِّنا ‘ഞങ്ങളുടെ കൂട്ടത്തില് ഏറ്റവും മോശപ്പെട്ടവനും, മോശപ്പെട്ടവന്റെ മകനുമാണ് നീ.’
അപ്പോഴദ്ദേഹം തിരുനബിയോട് പറഞ്ഞു: ‘കണ്ടില്ലേ നബിയേ صلى الله عليه وسلم, ഇതാണ് ഞാന് പേടിച്ചിരുന്നതും പ്രതീക്ഷിച്ചിരുന്നതും.’
ഇമാം ഖുര്ഥുബി ഉദ്ധരിക്കുന്നു: മുഹമ്മദ് നബി صلى الله عليه وسلمയെ സ്വന്തം മകനെ എന്ന പോലെ നിങ്ങള്ക്ക് അറിയുമോ എന്ന് ഉമറുല്ഫാറൂഖ്رضي الله عنه അബ്ദുല്ലാഹിബ്നുസലാം رضي الله عنهനോട് ചോദിച്ചത്രെ. അദ്ദേഹം പ്രതികരിച്ചു: അതെ, അതിനെക്കാള് നന്നായി അറിയാം. കാരണം, അല്ലാഹു ആകാശത്തുള്ള തന്റെ വിശ്വസ്തന് മുഖേന ഭൂമിയിലുള്ള അമീനിലേക്ക് നബിയുടെ വിശേഷണങ്ങള് സഹിതം അയക്കുകയും അതുവഴി ഞാന് അവിടത്തെക്കുറിച്ച് സ്പഷ്ടമായി മനസ്സിലാക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ, എന്റെ മകന്റെ കാര്യമാകട്ടെ, അവന്റെ മാതാവ് എന്തൊക്കെ ചെയ്തിട്ടുണ്ട് എന്ന് എനിക്കറിഞ്ഞുകൂടാ (തഫ്സീര് ഖുര്ഥുബി 2:168).
അടുത്ത ആയത്ത് 147
കഴിഞ്ഞ പേജില് ഖിബ്ല മാറ്റത്തെക്കുറിച്ച് വിശദമായി പറഞ്ഞിരുന്നല്ലോ. ആ മാറ്റം സംബന്ധിച്ചുള്ള നിയമം, അല്ലാഹുവിന്റെ ഭാഗത്തു നിന്നുള്ള സത്യസന്ധമായ കല്പന തന്നെയാണെന്നാണ് ഇനി പറയുന്നത്.
അതുസംബന്ധമായി ജൂതന്മാരോ മറ്റുള്ളവരോ എല്ലാവും പരിഹസിച്ചാലും, അധിക്ഷേപിച്ചാലും അങ്ങോ കൂടെയുള്ളവരോ പതറേണ്ടതില്ല. അത് സത്യം തന്നെയാണ് എന്ന് അല്ലാഹു ദൃഢീകരിക്കുകയാണ്. തിരുനബിക്കും മുസ്ലിംകള്ക്കും ഈ ദൃഢീകരണം വലിയ ആശ്വാസം പകരുമല്ലോ.
الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ ۖ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ (147)
താങ്കളുടെ നാഥനില് നിന്നുള്ള യാഥാര്ത്ഥ്യമാണിത്; അതുകൊണ്ട് സംശയാലുക്കളുടെ കൂട്ടത്തില് താങ്കള് ഉള്പ്പെട്ടുപോകരുത്.
ഇക്കാര്യത്തില് തിരുനബി صلى الله عليه وسلم ക്ക് എന്തെങ്കിലും സംശയമുണ്ടായതുകൊണ്ടല്ല فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ എന്ന് പറഞ്ഞത്. അത് അവിടത്തെ അനുയായികളോടുള്ള കല്പനയാണ്. ഏതെങ്കിലും ദുര്ബോധനങ്ങളില് പെട്ട്, അവിടത്തെ അനുയായികള് വഴിതെറ്റാതിരിക്കാന് വേണ്ടി പറഞ്ഞതാണ്.
ഇത്തരത്തിലുള്ള ആയത്തുകള് ഖുര്ആനില് പല സ്ഥലത്തും കാണാം. ചില ഉദാഹരണങ്ങള് നോക്കാം:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْكَافِرِينَ وَالْمُنَافِقِينَ ۗ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿١﴾ الأحزاب
'സത്യനിഷേധികളെയും കപടവിശ്വാസികളെയും താങ്കള് അനുസരിക്കരുത്'
وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ (65)الزمر
'താങ്കള് ബഹുദൈവ വിശ്വാസിയാണെങ്കില് സ്വന്തം കര്മങ്ങള് നിഷ്ഫലമായിപ്പോകുകതന്നെ ചെയ്യും.'
അടുത്ത ആയത്ത് 148
അല്ലാഹുവിലുള്ള വിശ്വാസവും പരലോകവിശ്വാസവുമൊക്കെ പോലെ മാറ്റാന് കഴിയാത്ത അടിസ്ഥാനപരമായ കാര്യമൊന്നുമല്ലല്ലോ ഖിബ്ല മാറ്റുന്ന കാര്യം. അത് സാഹചര്യങ്ങള്ക്കനുസരിച്ച് മാറ്റാവുന്നതാണ്. മുമ്പ് കഴിഞ്ഞ അമ്പിയാക്കളും അങ്ങനെയായിരുന്നല്ലോ. അവരെല്ലാവരും കൂടി ഒരൊറ്റ സ്ഥലമോ ഭാഗമോ ഖിബ്ലയായി സ്വീകരിച്ചിരുന്നില്ല. വ്യത്യസ്തമായിരുന്നു. മുമ്പുള്ള പല സമുദായങ്ങള്ക്കും അവരുടേതായ രീതിയുള്ള നിസ്കാരങ്ങളുണ്ടായിരുന്നെന്ന് മുമ്പ് പഠിച്ചിട്ടുണ്ടല്ലോ.
അവസാനം, അന്ത്യപ്രവാചകരായ തിരുനബി صلى الله عليه وسلمയെ എല്ലാ കാലത്തേക്കും, എല്ലാവര്ക്കുമുള്ള റസൂലായി അല്ലാഹു നിയോഗച്ചത് പോലെ, പരിശുദ്ധ കഅ്ബയെ എല്ലാ കാലത്തേക്കും എല്ലാ ജനങ്ങള്ക്കുമുള്ള ഖിബ്ലയായും അല്ലാഹു നിശ്ചയിക്കുകയാണ് ചെയ്തത്.
ഇതെല്ലാം വേദക്കാര്ക്കും അറിയാവുന്ന കാര്യങ്ങളാണ്. എന്നിട്ടും ഖിബ്ല മാറ്റത്തെ ആക്ഷേപിച്ച് ജനങ്ങള്ക്കിടയില് ആശയക്കുഴപ്പമുണ്ടാക്കുന്നത് അവരുടെ ശത്രുത കൊണ്ടാണ്. ചില സ്വാര്ത്ഥലാഭങ്ങള്ക്കുവേണ്ടിയാണ്. അതുകൊണ്ടത് കാര്യമാക്കേണ്ടതില്ല.
ഒരാളെക്കുറിച്ച് നല്ലവനാണോ അല്ലേ എന്ന് തീരുമാനിക്കേണ്ടത്, അയാള് തിരിയുന്ന ദിശയോ ഖിബ്ലയോ ഏതാണെന്ന് നോക്കിയിട്ടല്ല, അയാളുടെ കര്മം നോക്കിയിട്ടാണ്. അത് അല്ലാഹുവിനെ അനുസരിച്ചാണോ അല്ലേ എന്നതാണ് മാനദണ്ഡം. അതുകൊണ്ട് അത്യുത്സാഹത്തോടുകൂടി നല്ല നല്ല കാര്യങ്ങള് ചെയ്യാനാണ് ഓരോരുത്തരും ശ്രമിക്കേണ്ടത്. അതുവഴിയാണ് പരലോകവിജയം സാധ്യമാകുന്നത്.
وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا ۖ فَاسْتَبِقُوا الْخَيْرَاتِ ۚ أَيْنَ مَا تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعًا ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (148)
ഓരോ ജനപഥത്തിന്നും ഓരോ ആഭിമുഖ്യ ദിശയുണ്ടാകും, അവരങ്ങോട്ടു തിരിയുന്നു. അതിനാല് നിങ്ങള് സല്കര്മങ്ങളിലേക്ക് മത്സരിച്ചു മുന്നേറുക. എവിടെ തന്നെയായാലും നിങ്ങളെയൊന്നടങ്കം അല്ലാഹു മഹ്ശറില് ഹാജറാക്കും. അവന് സകലകാര്യത്തിന്നും കഴിവുറ്റവനത്രേ.
അടുത്ത ആയത്ത് 149
നമസ്കാരത്തില് കഅ്ബയുടെ നേര്ക്ക് തിരിയണമെന്ന് 144-ആം ആയത്തില് പറഞ്ഞിരുന്നല്ലോ. ആ നിയമം ഒരു സ്ഥലത്തേക്ക് മാത്രമല്ലെന്നും ഏതു സ്ഥലത്തുവച്ചായിരുന്നാലും-യാത്രയിലാവട്ടെ അല്ലാതെയാവട്ടെ-പ്രസ്തുത നിയമം ബാധകമാണെന്നും മനസ്സിലാക്കിത്തരാന് വേണ്ടി ഒന്നുകൂടി എടുത്തുപറയുകയാണ്.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۖ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (149)
താങ്കള് ഏതുവഴിക്കു യാത്രചെയ്താലും (എവിടെ നിന്ന് പുറപ്പെട്ടാലും) നമസ്കാരത്തില് മസ്ജിദുല് ഹറാമിന്റെ ഭാഗത്തേക്ക് മുഖം തിരിക്കുക; ഇത് നിങ്ങളുടെ റബ്ബിങ്കല് നിന്നുള്ള സത്യം തന്നെയാണ്. നിങ്ങള് പ്രവര്ത്തിക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ച് അല്ലാഹു ഒട്ടും അശ്രദ്ധനല്ല.
ഖിബ്ല മാറ്റം തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യെ തൃപ്തിപ്പെടുത്താനുള്ള ഒരു താല്ക്കാലിക നിയമമല്ല. അത് ശാശ്വതമായ നിയമം തന്നെയാണെന്ന കാര്യം മനസ്സിലാക്കിത്തരാന് കൂടിയാണ് ഇങ്ങനെ ആവര്ത്തിച്ചുപറഞ്ഞത്.
അടുത്ത ആയത്ത് 150
യഹൂദികളും അറബി മുശ്രിക്കുകളും ഖിബ്ല മാറ്റത്തെക്കുറിച്ച് വിവാദങ്ങളും ആരോപണങ്ങളും ഉയര്ത്തിയിരുന്നു എന്ന് നേരത്തെ പറഞ്ഞല്ലോ. ഈ രണ്ടു കൂട്ടര്ക്കും, തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യെ അംഗീകരിക്കുന്ന കാര്യത്തില് എതിര്ന്യായങ്ങള് പറയാനുള്ള അവസരമില്ലാതാക്കുക കൂടിയായിരുന്നു ഈ ഖിബ്ല മാറ്റത്തിന്റെ ലക്ഷ്യം എന്നാണിനി പറയുന്നത്.
തിരുനബി صلى الله عليه وسلم കഅ്ബയെ ഖിബ്ലയാക്കുമെന്ന് വേദക്കാര് അവരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങള് മുഖേന മനസ്സിലാക്കിയിരുന്നു. അന്ത്യപ്രവാചകനായി വരുന്ന ആള് രണ്ട് ഖിബ്ലയിലേക്ക് തിരിയുമെന്ന് അവരുടെ ഗ്രന്ഥങ്ങളിലുണ്ട്. അപ്പോള്, ഖിബ്ല മാറ്റാതിരിക്കുന്ന കാലത്തോളം, തങ്ങളുടെ വേദങ്ങളില് പ്രവചിക്കപ്പെട്ട പ്രവാചകന്, മുഹമ്മദ് നബി صلى الله عليه وسلم അല്ലെന്ന് അവര്ക്ക് എതിര്ന്യായം പറയാന് കഴിയുമായിരുന്നു. അതിനുള്ള അവസരം അല്ലാഹു ഇല്ലാതാക്കി.
അതുപോലെതന്നെ, മുശ്രിക്കുകള്ക്കും എതിര്ന്യായം പറയാനുള്ള അവസരം ഇല്ലാതാക്കി. അതായത്, ഇബ്റാഹീം നബി عليه السلامയുടെ കുടുംബപരമ്പരയില് ജനിച്ച ഒരാള്, ആ നബിയുടെ മാര്ഗമാണ് പ്രബോധനം ചെയ്യുന്നത് എന്ന് വാദിക്കുന്നു. പക്ഷേ, അതേ ഇബ്റാഹീം നബി عليه السلامപുനരുദ്ധരിച്ച കഅ്ബ ഒഴിവാക്കി മറ്റൊന്ന് ഖിബ്ലയാക്കുമ്പോള്, അവിടത്തെ പ്രവാചകത്വത്തെക്കുറിച്ച് എതിര്വാദം പറയാന് ഇവര്ക്ക് കഴിയുമല്ലോ. അതിനുള്ള അവസരവും ഈ ഖിബ്ല മാറ്റത്തിലൂടെ ഇല്ലാതെയായി.
ഇതുകൊണ്ടുമാത്രമല്ല ഖിബ്ല മാറ്റിയത്. പല നിലക്കും മനുഷ്യകുലത്തിന്റെ അഭിമുഖ കേന്ദ്രമാകാന് യോഗ്യതയും അര്ഹതയും പരിശുദ്ധ കഅ്ബക്കു തന്നെയാണ്. അങ്ങനെ നോക്കുമ്പോള് സത്യത്തില്, വിശുദ്ധ കഅ്ബ ഖിബ്ലയാക്കി നിശ്ചയിച്ചുതന്നതിലൂടെ, അല്ലാഹു തന്റെ അനുഗ്രഹം നമുക്ക് പൂര്ത്തീകരിച്ചുതരികയാണ് ചെയ്തിരിക്കുന്നത്.
അതുപോലെ, മറ്റു സമുദായങ്ങള്ക്കൊന്നും പ്രാപിക്കാന് കഴിയാതിരുന്ന ഖിബ്ലയിലേക്ക് വിശുദ്ധ ഖുര്ആനിന്റെ അനുയായികളായ നമ്മള് തിരിഞ്ഞ്, സന്മാര്ഗപ്രാപ്തരാകാന് കൂടിയാണ് ഖിബ്ല മാറ്റിയത്.
പക്ഷേ, ഈ വസ്തുതകളൊന്നും ചിന്തിക്കാതെ, പറയുന്ന ന്യായങ്ങള് യുക്തമാണോ അല്ലേ എന്നൊന്നും ആലോചിക്കാതെ, വെറുതെ ആക്ഷേപിക്കുന്നവര് അധര്മകാരികളാണ്. അവരെ ഒട്ടും പേടിക്കേണ്ടതില്ല; അവഗണിക്കുകയാണ് വേണ്ടത്.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ حُجَّةٌ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْهُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِي وَلِأُتِمَّ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ (150)
ഏതു ദിശയില് സഞ്ചരിച്ചാലും (എവിടെ നിന്ന് പുറപ്പെട്ടാലും) താങ്കള് കഅ്ബയുടെ നേര്ക്ക് മുഖം തിരിക്കുക. നിങ്ങള് എവിടെയാണെങ്കിലും മുഖങ്ങള് തിരിക്കേണ്ടത് അതിന്റെ ഭാഗത്തേക്കാണ്. അങ്ങനെ നിങ്ങള്ക്കു പ്രതികൂലമായി അധര്മകാരികളല്ലാത്ത ആളുകള്ക്ക് യാതൊരു ന്യായീകരണവും ഉണ്ടാകാതിരിക്കാനാണിത് (ഇങ്ങനെ കല്പിക്കുന്നത്). അതുകൊണ്ട് അവരെ (ആ അധര്മകാരികളെ) നിങ്ങള് പേടിക്കരുത്; എന്നെ ഭയപ്പെടുക. എന്റെ അനുഗ്രഹം നിങ്ങള്ക്ക് പൂര്ത്തീകരിച്ചു തരാനും നിങ്ങള് സന്മാര്ഗ പ്രാപ്തരാകാനുമാണ് ഇതെല്ലാം.
ഖിബ്ലമാറ്റ നിയമം ഒന്നിലേറെ തവണ പല ആയത്തുകളിലായി ആവര്ത്തിക്കപ്പെട്ടത് കാണാം. എതിരാളികളുടെ പരിഹാസം അത്രയും സ്ട്രോംഗായിരുന്നു എന്നതാണ് കാരണം. ഈ കല്പനയുണ്ടായപ്പോള്, ജൂതന്മാരും മുശ്രിക്കുകളും ഇളക്കിവിട്ട പരിഹാസത്തിന്റെയും അവഹേളനത്തിന്റെയും വലിപ്പം അറിയുമ്പോഴാണ് ഈ ആവര്ത്തനങ്ങളുടെ പ്രസക്തി മനസ്സിലാകുക.
ഖിബ്ല മാറ്റം അതീവഗുരുതരമായ സാഹചര്യമാണ് ആളുകള്ക്കിടയില് സൃഷ്ടിച്ചത്. തല്പര കക്ഷികള് അത്രയേറെ അത് മുതലെടുത്തു. ചില വിശ്വാസികള് പോലും ആശയക്കുഴപ്പത്തിലായി. അത്തരക്കാര്ക്കുണ്ടായേക്കാവുന്ന ചാഞ്ചല്യം ദൂരീകരിക്കാന് വേണ്ടിയാണ് അക്കാര്യം ആവര്ത്തിച്ചു ദൃഢീകരിച്ചു വിവരിക്കുന്നത്.
മാത്രമല്ല, ഓരോ തവണ ആവര്ത്തിച്ചപ്പോഴും ചില പ്രത്യേക കാര്യങ്ങളള് ഉള്പ്പെടുത്തിയിട്ടുമുണ്ട്:
'അങ്ങ് തൃപ്തിപ്പെടുന്ന ഖിബ്ലയുടെ നേര്ക്ക് താങ്കളെ നാം തിരിക്കും; അതുകൊണ്ട് മസ്ജിദുല്ഹറാമിന്റെ നേര്ക്ക് താങ്കള് മുഖം തിരിക്കുക' എന്നാണ് 144-ആം സൂക്തത്തില് പറഞ്ഞത്.
قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ ۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ
ഇത് കാണുമ്പോള്, കേവലം നബി صلى الله عليه وسلم യുടെ താല്പര്യം മാത്രം മാനിച്ചാണ് ഖിബ്ല മാറ്റിയതെന്നും, അത് അല്ലാഹുവിന്റെ താല്പര്യമല്ലെന്നുമൊക്കെ വിവരമില്ലാത്തവര് ധരിച്ചേക്കാം. ആ ധാരണ തിരുത്തുകയാണ് രണ്ടാം ആവര്ത്തനം, അതായത് 149-ആം സൂക്തം.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۖ وَإِنَّهُ لَلْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ ۗ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (149)
ഇവിടെ പറയുന്നത്, ഈ ഖിബ്ല മാറ്റം അല്ലാഹുവിങ്കല് നിന്നുള്ള സത്യസന്ധമായ നിയമം തന്നെയാണെന്ന് എന്നാണല്ലോ.
ഈ നിയമം, തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യോട് മാത്രമല്ല, അനുയായികളോടും കൂടി ഉള്ളതാണ് എന്ന് വ്യക്തമാക്കുകയാണ് 150-ആം ആയത്ത്.
وَمِنْ حَيْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ۚ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ
അതായത്, ഏതു കാലത്തും ഏതു സമയത്തും ഇനി എന്നെന്നേക്കുമായുള്ള ഖിബ്ല വിശുദ്ധ കഅ്ബ തന്നെയാണ് എന്ന് ദ്യോതിപ്പിക്കാനാണ് മൂന്നാം ആവൃത്തിയും പറഞ്ഞത് (റാസി 4:138).
ഈ ആവര്ത്തനത്തെക്കുറിച്ച് ഇമാം ഖുര്ഥുബി പറഞ്ഞതിങ്ങനെയാണ്:
‘ആദ്യം പറഞ്ഞത് മക്കയിലുള്ളവരോടും, രണ്ടാമതു പറഞ്ഞത് മറ്റു സ്ഥലങ്ങളിലുള്ളവരോടും, മൂന്നാമത് പറഞ്ഞത് യാത്രയിലുള്ളവരോടുമാണ്.’
അടുത്ത ആയത്ത് 151
അല്ലാഹു ഖിബ്ല മാറ്റിയത്, അവന്റെ അനുഗ്രഹം പൂര്ത്തീകരിക്കാനും മറ്റുമാണെന്ന് തൊട്ടുമുമ്പുള്ള ആയത്തില് പറഞ്ഞല്ലോ.
അതിനോട് ചേര്ത്തി, മറ്റൊരു അനുഗ്രഹം പൂര്ത്തീകരിച്ചുതന്നതിനെക്കുറിച്ച് പറയുകയാണിനി. അതാണ് ഏറ്റവും വലിയ അനുഗ്രഹം. അതായത്, തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യുടെ നിയോഗം. അറബികളില് പെട്ട ഒരു റസൂലിനെ അവരില് നിയോഗിച്ചതും അവന്റെ അനുഗ്രഹം പൂര്ത്തീകരിക്കാന് വേണ്ടിയാണ്.
كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ يَتْلُو عَلَيْكُمْ آيَاتِنَا وَيُزَكِّيكُمْ وَيُعَلِّمُكُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ (151)
സ്വന്തത്തില് നിന്നു തന്നെയുള്ള ഒരു റസൂലിനെ നിങ്ങള്ക്കു നാം നിയോഗിച്ചു എന്നതു പോലുള്ള മഹാ അനുഗ്രഹം തന്നെയാണ് (ഖിബ്ല മാറ്റവും). ആ ദൂതന് നിങ്ങള്ക്ക് നമ്മുടെ സൂക്തങ്ങള് ഓതിത്തരികയും സംസ്കാരം ശീലിപ്പിക്കുകയും വേദവും തത്ത്വജ്ഞാനവും പഠിപ്പിക്കുകയും അറിവില്ലാത്തത് അഭ്യസിപ്പിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.
തിരുനബി صلى الله عليه وسلم യെ നിയോഗിച്ചത് ഏറ്റവും വലിയ അനുഗ്രഹമാണല്ലോ. ആ നിയോഗമില്ലായിരുന്നെങ്കില് ലോകത്തിന്റെ ഗതിതന്നെ മറ്റൊന്നാകുമായിരുന്നു!
ഈ പ്രവാചക നിയോഗം വലിയ അനുഗ്രഹമാണെന്ന വസ്തുത, വിശുദ്ധ ഖുര്ആന് മറ്റു പല സ്ഥലങ്ങളിലും വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്. അധ്യായം 3, ആയത്ത് 164 ഒരു ഉദാഹരണം.
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِن كَانُوا مِن قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (164)آل عمران
(സത്യവിശ്വാസികള്ക്ക് അവരില് നിന്നുതന്നെയുള്ള ഒരു റസൂലിനെ അല്ലാഹു നിയോഗിച്ചത് ഏറ്റവും മഹത്തായ അനുഗ്രഹമാണ്....)
അതുപോലെയുള്ള ഒരനുഗ്രഹം തന്നെയാണ്, ഭൂമുഖത്ത് മനുഷ്യര്ക്കുവേണ്ടി ഏറ്റമാദ്യം പണി കഴിപ്പിക്കപ്പെട്ട അല്ലാഹുവിന്റെ ഭവനമായ വിശുദ്ധ കഅ്ബയെ ഖിബ്ലയാക്കിയത് എന്ന് ചുരുക്കം.
وَيُعَلِّمُكُمْ مَا لَمْ تَكُونُوا تَعْلَمُونَ
'നിങ്ങള് അറിയാതിരുന്ന പലതും' എന്ന വാക്യാംശത്തിന് വിശാലാര്ഥമാണുള്ളത്. ചരിത്രം രേഖപ്പെടുത്തപ്പെടാത്ത പല പുരാതന സമുദായങ്ങളുടെയും അമ്പിയാ-മുര്സലുകളുടെയും വിവരങ്ങളും, ഭാവിയില് ഉണ്ടാവാന് പോകുന്ന പല കാര്യങ്ങളും അതിലുള്പ്പെടും.
വിശുദ്ധ ഖുര്ആന് പറഞ്ഞ നിരവധി പ്രവചനങ്ങള് പുലര്ന്നത് ലോകം കണ്ടുകഴിഞ്ഞതാണ്. ഇനിയും എത്രയോ കാര്യങ്ങള് ഖുര്ആന് അനാവരണം ചെയ്യാനിരിക്കുകയുമാണ്. കാരണം, അത്ഭുതങ്ങളവസാനിച്ചുപോകാത്ത ഒരു നിധിയാണത് എന്ന് തിരുനബി صلى الله عليه وسلم പറഞ്ഞിട്ടുണ്ടല്ലോ.
അടുത്ത ആയത്ത് 152
മേല്പറഞ്ഞതുപോലെയുള്ള അല്ലാ അനുഗ്രഹങ്ങള്ക്കും യഥാവിധി നന്ദി ചെയ്തും അതെല്ലാം ചെയ്തുതന്ന അല്ലാഹുവിനെ സാദസമയും ഓര്ത്തുകൊണ്ടും ജീവിക്കണമെന്നാണ് ഇനി പറയുന്നത്.
എല്ലാ സമയവും അല്ലാഹുവിനെക്കുറിച്ചുള്ള ബോധമുണ്ടാവണം.
അല്ലാഹുവിന്റെ ശക്തിയും മാഹാതമ്യവും ശരിക്ക് മനസ്സിലാക്കി, അവന്റെ നിയമവിധികളെല്ലാം മനസ്സറിഞ്ഞ് അനുസരിക്കുകയും വേണം. ഇങ്ങനെ എപ്പോഴും അല്ലാഹുവിന്റെ സ്മരണ കൊണ്ടുനടക്കുന്നവര്ക്ക്, ഇരുലോകത്തും അവന് വിജയം നല്കും.
فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ (152)
അതുകൊണ്ട് എന്നെ നിങ്ങള് സ്മരിക്കുക; നിങ്ങളെ ഞാനും സ്മരിക്കും. എനിക്കു നിങ്ങള് നന്ദിപ്രകടിപ്പിക്കണം; നന്ദികേട് കാട്ടരുത്.
അല്ലാുഹവിനെ അനുസ്മരിക്കുന്നത് ഏറ്റവും വലിയ കാര്യമാണ്.
وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ (العنكبوت 45)
وقد سئل سلمان الفارسي رضي الله عنه: أي الأعمال أفضل؟ فقال: أما تقرآ القرآن: وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ
(ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ഠതയുള്ള അമലേതാണെന്ന് സല്മാനുല് ഫാരിസിرضي الله عنه വിനോട് ചോദിക്കപ്പെട്ടപ്പോള്, നീ ഖുര്ആന് ഓതാറില്ലേ, അല്ലാഹുവിന്റെ സ്മരണയാണ് ഏറ്റവും വലുതെന്നല്ലേ പറഞ്ഞത്)
"أفضل الذكر لا إله إلا الله، وأفضل الدعاء الحمد لله " (الترمذي، ابن ماجه)
(ഏറ്റവും ശ്രേഷ്ഠമായ ദിക്ര് ലാ ഇലാഹ ഇല്ലല്ലാഹ് എന്നതും, ഏറ്റവും വലിയ ദുആ അല്ഹംദുലില്ലാഹ് എന്നതുമാണ്.)
ധാരാളം ദിക്റ് ചൊല്ലാനാണ് റബ്ബ് കല്പിച്ചത്:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا (41)الأحزاب
(സത്യവിശ്വാസികളേ, നിങ്ങള് അല്ലാഹുവിനെ ധാരാളം സ്മരിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുക).
ഇവിടെ ധാരാളം എന്നു പ്രയോഗിച്ചതുകൊണ്ട് 50 ശതമാനത്തിലധികമെങ്കിലും വേണമെന്ന് ഉലമാഅ് പറയുന്നുണ്ട്.
ഇലാഹീ സ്മരണക്ക് ഒരു പാട് നേട്ടങ്ങളുണ്ട്, ഇഹത്തിലും പരത്തിലും.
മനസ്സമാധാനമില്ലാത്ത പരാതിയാണല്ലോ എല്ലായിടത്തുനിന്നും ഉയര്ന്നുകേള്ക്കുന്നത്. അതിന് പരിഹാരം ദിക്റാണ്.
أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (الرعد 28)
(അല്ലാഹുവിനെ സ്മരണ കൊണ്ടേ മനശ്ശാന്തി കൈവരൂ)
രാവിലത്തെയും വൈകുന്നേരത്തെയും ദിക്റുകള് പതിവാക്കുക, വിട്ടുപോകരുത്.
ഒരു അധ്വാനമുമില്ലാത്ത ഇബാദത്തല്ലേ ഇത്. വുളൂഅ് നിര്ബന്ധമില്ല, ഖിബ്ലക്ക് തിരിയണമെന്നില്ല, പൈസക്ക് ചെലവില്ല, അധ്വാനം വേണ്ടതില്ല, നിശ്ചിത സമയം വേണമെന്നില്ല. വേണ്ടത് ഒന്നു മാത്രം – റബ്ബിന്റെ ഭാഗത്തുനിന്നുള്ള തൌഫീഖ്. അത് കിട്ടാന് ദുആ ചെയ്യുകയും പരിശ്രമിക്കുകയും വേണം.
وَاشْكُرُوا لِي وَلَا تَكْفُرُونِ
എപ്പോഴും നന്ദിയുള്ളവരായിരിക്കണം. അല്ലാഹു മനുഷ്യന് നല്കിയ അനുഗ്രഹങ്ങള് എണ്ണിയാല് തീരൂലല്ലോ.
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ (18)النحل
എത്ര നിഅ്മത്തുകളാണ് നമുക്കവന് നല്കിയത്! നമ്മള് ചോദിക്കാതെ കിട്ടിയതല്ലേ അധികവും. നമ്മുടെ കാഴ്ച, കേള്വി, മറ്റു സംവിധാനങ്ങള്... ഇതൊക്കെ ചോദിച്ചിട്ട് കിട്ടിയതാണോ. അല്ലാഹു ഓശാരമായി തന്നതല്ലേ. ജോലി, മക്കള്, വാഹനം, വീട്... എല്ലാം റബ്ബ് കനിഞ്ഞുതന്നതല്ലേ. പക്ഷേ, നമ്മളുടെ കാട്ടിക്കൂട്ടലുകള് കണ്ടാല് തോന്നുക, എല്ലാം നമ്മളായിട്ട് ഉണ്ടാക്കിയതാണെന്നാണ്. ആ ചിന്ത ശരിയല്ല.
എങ്ങനെയാണ് ശുക്റ് ചെയ്യേണ്ടത്?
ഏറ്റവും പ്രധാനമായി, എപ്പോഴും നന്ദിയുള്ളവരായിരിക്കണമെന്നൊരു ബോധം വേണം. എല്ലാം റബ്ബ് തന്നതാണെന്നൊരു ചിന്ത. ചെറിയ കാര്യം മുതല് വലുത് വരെ.
ഒരു ചായ കുടിക്കുകയാണെങ്കില് പോലും, എത്രയേറെ അനുഗ്രഹങ്ങളെണ്ണാന് കഴിയും! ചായപ്പൊടിക്കാവശ്യമായ തേയില കൃഷി ചെയ്തതു മുതല് തുടങ്ങി ചായക്കു വേണ്ട മറ്റു ചേരുവകള്, പാചകം ചെയ്യാനുള്ള സൌകര്യം, റെഡിയാക്കിത്തരാനുള്ള ആള്, കുടിക്കാനുള്ള മറ്റു സൌകര്യങ്ങള്, നമ്മള്ക്ക് കുടിക്കാന് കഴിയുന്നു എന്ന വലിയ അനുഗ്രഹം.... ഒരു മുറുക്ക് വെള്ളം ഇറക്കാന് കഴിയാതെ കഷ്ടപ്പെടുന്ന രോഗികളെത്രയാണ്...! ഇങ്ങനെയങ്ങ് ആലോചിച്ചാല് എത്ര നിഅ്മത്തുകളാണ്!
ഇങ്ങനെയൊരു നന്ദിബോധം മാത്രം പോരാ, അതിനനുസരിച്ചുള്ള പ്രവൃത്തിയും വേണം. അല്ലാഹു നല്കിയ ഏത് നിഅ്മത്തുമാകട്ടെ, അതൊക്കെ എന്തിന് ഉപയോഗപ്പെടുത്തണമെന്ന ഉദ്ദേശ്യത്തോടുകൂടിയാണോ അവന് തന്നത്, അതിനുവേണ്ടി മാത്രം അവ ഉപയോഗപ്പെടുത്തുക – അതാണ് ആ അനുഗ്രഹത്തിനുള്ള നന്ദി.
ഇത് മനസ്സിലാക്കാതെ, റബ്ബ് നല്കിയ അനുഗ്രഹങ്ങളെ, അവന് വിരോധിച്ച മാര്ഗത്തില് ഉപയോഗിക്കുന്നത് കടുത്ത നന്ദികേടാണ്. അത്തരം നന്ദികെട്ടവര് ജയിക്കാന് പോകുന്നില്ല - ദുന്യാവിലും ആഖിറത്തിലും.
അല്ലാഹുവിനെ ശരിക്ക് മനസ്സിലാക്കി, പൂര്ണമായി അനുസരിച്ച് ജീവിച്ചിരുന്ന ആദ്യകാല മുസ്ലിം സമൂഹങ്ങള് എല്ലാ മേഖലയിലും ഉയര്ച്ച നേടിയവരായിരുന്നു. സാമൂഹികമായും വിദ്യാഭ്യാസപരമായും എല്ലാ നിലക്കും.
പില്ക്കാലത്ത് എന്താണ് സംഭവിച്ചത്, ഇപ്പോള് എന്താണ് സംഭവിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നത്? വിശദീകരിക്കേണ്ട കാര്യമില്ലല്ലോ. സോഷ്യല് മീഡിയ അടക്കം റബ്ബ് ചെയ്തുതന്ന നിഅ്മത്തുകളെല്ലാം വേണ്ടാവൃത്തികള്ക്കുവേണ്ടിയാണ് കൂടുതലും ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നത്. ഉദാഹരണങ്ങള് നിരത്തേണ്ട കാര്യമില്ലല്ലോ. നമ്മളോരോരുത്തരെക്കുറിച്ചും ശരിക്ക് ചിന്തിച്ചാല് മതി.
അടുത്ത ആയത്ത് 153
കഴിഞ്ഞ ആയത്തുകളില് പറഞ്ഞ ഗൗരവമേറിയ ചില ചുമതലകള് നിര്വഹിക്കുമ്പോള് സ്വാഭാവികമായും പല പ്രതിസന്ധികള് നേരിട്ടേക്കാം. അത്തരം പ്രതിബന്ധങ്ങള് തരണം ചെയ്യാന് നമസ്കാരവും സഹനവും മുറുകെപ്പിടിക്കണമെന്ന് കല്പിക്കുകയാണിനി.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ (153)
സത്യവിശ്വാസികളേ, സഹനവും നമസ്കാരവും കൊണ്ട് നിങ്ങള് സഹായമര്ത്ഥിക്കുക. അല്ലാഹു സഹനശീലരൊന്നിച്ചാകുന്നു.
പ്രയാസങ്ങള് തരണം ചെയ്യാന് ക്ഷമ പോലെ വേറെ ഒരു മരുന്നുമില്ലല്ലോ. നമസ്കാരം റബ്ബിനോട് അടുക്കാനുള്ള മാര്ഗമാണ്. അവനോടുള്ള സംഭാഷമാണ്. മനസ്സ് ശുദ്ധീകരിക്കുകയും മനഃസമാധാനം തരികയും ചെയ്യുന്ന ശ്രേഷ്ഠമായ അമലാണ്.
നമസ്കാരം മനുഷ്യനെ വേണ്ടാത്ത എല്ലാ കാര്യങ്ങളില് നിന്നും തടയുമെന്ന് അല്ലാഹു തന്നെ പറഞ്ഞതുമാണ് (അല് അന്കബൂത്ത് 45).
اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ ۖ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ ۗ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ (45)عنكبوت
അപ്പോള്, നമസ്കാരം മുറക്ക് പാലിക്കുന്ന ഒരാള് തെറ്റുകളിലേക്ക് പോകില്ല. അല്ലാഹുവിലേക്ക് കൂടുതല് കൂടുതല് അടുത്തുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ് ചെയ്യുക. മാത്രമല്ല, ഏത് വലിയ പ്രശ്നങ്ങളും നിസ്സാരമായികണ്ട് സഹിക്കാനും ക്ഷമിക്കാനുമയാള്ക്ക് കഴിയുകയും ചെയ്യും.
إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ
സഹനശീലമുള്ളവരെ അല്ലാഹുവിന് ഇഷ്ടമാണ്, എപ്പോഴും അവരെ സഹായിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കും എന്നൊക്കെ സാരം.
-------------------------
ക്രോഡീകരണം: സി എം സലീം ഹുദവി മുണ്ടേക്കരാട്
കടപ്പാട്: ഫത്ഹ് ർ റഹ്മാൻ ഖുർആൻ മലയാള പരിഭാഷ (കെവി മുഹമ്മദ് മുസ്ലിയാർ), ഖുർആൻ മലയാള വിവർത്തനം (ഡോ. ബഹാഉദ്ദീൻ മുഹമ്മദ് നദ് വി), തഫ്സീർ ഇബ്നു കസീർ
Leave A Comment