Islamonweb

തീറാസിസ്, ഷിറാസീസ്, ഷഹർ റാസ് തുടങ്ങിയ പേരുകളിൽ അറിയപ്പെടുന്ന പട്ടണമാണ് ശീറാസ്.  സഫാവിദ് ഭരണകൂടത്തിന്റെ  (1501 - 1722 AD) കാലത്ത് ഈ പട്ടണത്തെ  ദാറുൽ ഇൽമ് (അറിവിന്റെ വീട്) എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്. പേർഷ്യൻ കവിയായ സഅദി അൽശീറാസിയെ പോലുള്ള പ്രശസ്ത കവികളുടെയും നിഷ്ണാതരായ അനേകം പണ്ഡിതന്മാരുടെയും ജനനനാടാണ്  ശീറാസ്.

തെക്കൻ ഇറാനിലുള്ള  ഫാർസ് പ്രവിശ്യയുടെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗത്തുള്ള  പ്രസിദ്ധമായ സാഗ്രോസ് പർവതനിരകൾക്ക് സമീപമാണ്  ശീറാസ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. സമുദ്രനിരപ്പിൽ നിന്ന് ഏകദേശം 1480 മീറ്റർ ഉയരത്തിലുള്ള ഈ പട്ടണത്തിന്റെ വടക്ക് ഭാഗത്ത്, ബമ്മു, ജെഹൽ മഖാം എന്നീ പർവതങ്ങളും പടിഞ്ഞാറ് ദറാക്ക്  പർവതവുമാണ്.  ബി.സി മുതൽ തന്നെ ഈ പട്ടണത്തിന്റെ  ചരിത്രം ആരംഭിക്കുന്നുണ്ട്.

നൂറോളം വർഷങ്ങൾ സിന്ദിയ്യ, ബവാഹിയ്യ, സഫാരിയ്യ തുടങ്ങിയ രാജവംശങ്ങളുടെ തലസ്ഥാനമായിരുന്നു ശീറാസ്. 4,000 വർഷത്തിലേറെ മുമ്പ് കൊത്തിവെക്കട്ടപ്പെട്ടതെന്ന് കരുതുന്ന പുരാതന ലിഖിതങ്ങൾ ഈ പട്ടണത്തിന്റെ ചരിത്രപഴമ വ്യക്തമാക്കുന്നുണ്ട്. പേർഷ്യൻ രാജാവായിരുന്ന തഹ്മൂർത്ത് ദൈഫ്ബന്ദാണ്  (മുഖയ്യിദു ശയാതീൻ എന്നാണ് ഇദ്ദേഹം അറിയപ്പെടുന്നത്) ഈ പട്ടണത്തിന് ബീജാവാപം നല്കിയത്. അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭരണകാലം ശീറാസിന്റെ ഏറ്റവും സമ്പന്നമായ കാലഘട്ടമായിരുന്നു. (അദ്ദേഹത്തിൻ്റെ മകന്റെ നാമമായിരുന്നു ശീറാസ് എന്നും പറയപ്പെടുന്നുണ്ട്). പിന്നീട് എ.ഡി 650ൽ ഇസ്‌ലാമിക ഭരണം വന്നതോടെ ശീറാസ് നാഗരികമായും സാംസ്കാരികമായും അതിന്റെ ഉത്തുംഗതി പ്രാപിച്ചു. 

ചരിത്രത്തിൽ രൂഢമൂലമായ ശീറാസ്

ശീറാസിന്റെ തെക്കുപടിഞ്ഞാറ് ഭാഗത്ത് കണ്ടെത്തിയ ക്യൂണിഫോം ലിഖിതങ്ങളിലുള്ളത് പ്രകാരം, ബിസി 2000 മുതൽ തന്നെ പട്ടണം നിലനില്‍ക്കുന്നുണ്ട്. അക്കീമെനിഡ് കാലഘട്ടത്തിൽ (ബിസി 350 - 330) അന്നത്തെ തലസ്ഥാനമായിരുന്ന പെർസെപോളിസിലേക്കുള്ള ഷൂഷാൻ റോഡിൽ നിന്നും  70 കിലോമീറ്റർ അകലെയായാണ് ശീറാസ് സ്ഥിതിചെയ്തിരുന്നത്. സസാനിഡ് കാലഘട്ടത്തിൽ (എ.ഡി. 224 - 651), പെഷവാറിനെയും ഘോറിനെയും ഇസ്തഖറുമായി ബന്ധിപ്പിച്ചിരുന്ന പട്ടണം എന്ന നിലയില്‍ ഏറ്റവും ജനപ്രിയവും തന്ത്രപ്രധാന കേന്ദ്രവുമായിരുന്നു.

എഡി 650-ൽ, ഉമർ(റ)ന്റെ ഖിലാഫത്തിന്റെ അവസാന കാലത്താണ്, അബൂമൂസൽ അശ്അരി, ഉസ്മാൻ ബിൻ അബിൽ ആസ്(റ) എന്നിവരുടെ നേതൃത്വത്തിൽ മുസ്‌ലിംകൾ ശിറാസ് കീഴടക്കുന്നത്. കർണബനും ഹോർമുസും പോലോത്തെ പ്രശസ്തമായ അഗ്നി ആരാധനാ കേന്ദ്രങ്ങളുണ്ടായിരുന്ന ശീറാസിലെ ജനങ്ങളിൽ സിംഹഭാഗവും തീയിനെയും  വിഗ്രഹങ്ങളെയുമാണ് ആരാധിച്ചിരുന്നത്.

ഹജ്ജാജ് ബിൻ യൂസുഫിന്റെ പിതൃസഹോദരന്റെ പുത്രനായിരുന്ന മുഹമ്മദ് ബിൻ ഖാസിം സഖഫി, നാശത്തിന്റെ വക്കിലെത്തിയിരുന്ന പട്ടണം പുതുക്കി പണിതതോടെ സാമ്പത്തികമായി ശീറാസ് വീണ്ടും അഭിവൃദ്ധി പ്രാപിക്കാൻ തുടങ്ങി. എ.ഡി 717-720 ല്‍ അദ്ദേഹം പള്ളികളും ജീവകാരുണ്യ കേന്ദ്രങ്ങളും ഉണ്ടാക്കിയതോടെ പാവപ്പെട്ടവരും നിരാലംബരും ശീറാസിലേക്ക് ഒഴുകിയെത്തി.

822-ൽ ഖലീഫ മഅമൂന്റെ സൈന്യാധിപരിലൊരാളായ താഹിർ ഇബ്ൻ ഹസൻ ബഗ്ദാദിന് കിഴക്ക് സ്വയംഭരണാധികാരമുള്ള ഒരു രാജ്യം സ്ഥാപിക്കുകയും, 867-ൽ സിജിസ്ഥാൻ പ്രവിശ്യ പിടിച്ചെടുത്ത ശേഷം യഅക്കൂബ് ഇബ്ൻ ലൈസ്  ഷിറാസ് തന്റെ തലസ്ഥാനമാക്കുകയും ചെയ്തു. ശേഷം അവിടെ അനേകം പള്ളികളും സ്കൂളുകളും വീടുകളും നിർമ്മിച്ചതോടെ  പട്ടണം അതിന്റെ  സമ്പന്നമായ വാസ്തുവിദ്യാ യുഗത്തിന് സാക്ഷ്യം വഹിക്കുകയായിരുന്നു. 

എഡി 950-ൽ അളുദുദ്ദൗല  പേർഷ്യൻ പ്രവിശ്യയുടെ നിയന്ത്രണം ഏറ്റെടുത്തത്തോടെ ശീറാസ് അറിവിന്റെ സാഗരമായി മാറി. അതോടെ കിഴക്ക് മുതൽ  പടിഞ്ഞാറ് വരെ ശീറാസിന്റെ ശ്രുതി പ്രസരിച്ചു. പാലങ്ങളും ആശുപത്രികളും മറ്റു പല വാസ്തുശില്‍പങ്ങളും നിർമിച്ചതോടൊപ്പം, ശാസ്ത്രം, കല എന്നിവക്ക് കൂടി പ്രാധാന്യം നല്കിയതോടെ, ശീറാസ് പണ്ഡിതന്മാർ, കവികൾ തുടങ്ങിയ അഭ്യസ്തവിദ്യരുടെ നാടായി ഇതരദേശങ്ങളില്‍ അറിയപ്പെട്ടു.

പിന്നീട്  ബൈഡുകളും സെൽജൂക്കുകളും തുർക്മാനികളും. എർതുഗ്രൂല്‍, ചെങ്കിസ് ഖാന്‍ തുടങ്ങിയ ഭരണാധികാരികളുടെ  സൈന്യങ്ങളും ശീറാസിന്റെ  ഭരണം മാറിമാറി കൈയ്യാളി. അവർക്ക് ശേഷം തിമൂർ ലിങ്കും എഡി 1353 മുതൽ 1393 വരെയുള്ള കാലയളവിൽ ശീറാസ് ഭരിച്ചു. എ.ഡി 1725-ൽ ഇസ്ഫഹാനും പേർഷ്യയിലെ മിക്ക പട്ടണങ്ങളും പിടിച്ചെടുത്തിന് ശേഷം അഫ്ഗാൻ  ഭരണം ശീറാസിലും സംജാതമായി . അതോടെ ശീറാസിന്റെ   ശീഘ്രപുരോഗതി നിലച്ചു.

പേർഷ്യയിലെ സാൻഡ് രാഷ്ട്രത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ കരീം ഖാൻ സാന്ദിന്റെ (എ.ഡി 1705-1779) ഭരണകാലത്ത്, ശീറാസ് അവരുടെ തലസ്ഥാനമായിത്തീർന്നു. അതോടെ നഗരം അതിന്റെ നഷ്ടപ്രതാപം ഏറെക്കുറെ വീണ്ടെടുത്തു. 1794 ൽ നഗരം ഭരിച്ചിരുന്ന ഖജാർ കുടുംബത്തിന്റെ സ്ഥാപകനായ അക്കാ മുഹമ്മദ് ഷാ, (സാന്ദിന്റെ മരണത്തിന് 15 വർഷത്തിനുശേഷം) ശീറാസിന് പകരം ടെഹ്‌റാനെ പേർഷ്യയുടെ തലസ്ഥാനമാക്കിയപ്പോൾ, ശീറാസിന്റെ ഗതി വീണ്ടും മാറി.

വ്യത്യസ്തമായ  നാഗരികതകളുടെ അനന്തരഫലമെന്നോണം ശീറാസിന് വൈവിധ്യമാർന്ന സാംസ്കാരിക പൈതൃകമുണ്ട്. പെർസെപോളിസിൽ നിന്ന് 87 കിലോമീറ്റർ വടക്കുകിഴക്കായി സാദത്ത് ഷഹർ പ്രവിശ്യയിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന പസർഗഡ് നഗരം അതിന്റെ  അനശ്വര അടയാളമായി ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നു. ബിസി 546ൽ സൈറസ് രാജാവിന്റെ  കാലത്തെ അക്കീമെനിഡുകളുടെ ആദ്യത്തെ തലസ്ഥാനമായിരുന്ന ഈ ഗ്രാമം, ഇന്ന്  യുനെസ്കോയുടെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ലോക പൈതൃക സൈറ്റുകളിൽ ഒന്നാണ്.

ശീറാസിന്റെ മറ്റൊരു പൈതൃകമാണ് പെർസെപോളിസ്. അക്കീമെനിഡ് സാമ്രാജ്യത്തിന്റെ (550-330 BC) രണ്ടാം തലസ്ഥാനമായിരുന്ന ഈ ഗ്രാമം ശീറാസിന്റെ  70 കിലോമീറ്റർ വടക്കുകിഴക്കായാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. തഖ്ത് ജംഷിദ് (ജംഷീദിന്റെ സിംഹാസനം) എന്ന നാമത്തിലും  ഈ പട്ടണം അറിയപ്പെടുന്നുണ്ട്. BC 515 മുതല്‍ തുടങ്ങുന്ന ചരിത്രമുള്ള ഈ നഗരം, ആഗോള പൈതൃക സ്ഥലങ്ങളിലൊന്നായി  പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. സാന്ദ് ചക്രവർത്തിയെ അടക്കം ചെയ്യപ്പെട്ട പാരീസ് മ്യൂസിയം, ശീറാസിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട ചരിത്ര മ്യൂസിയങ്ങളിലൊന്നാണ്. അതിനു പുറമേ പെർസെപോളിസിൽ നിന്ന് 12 കിലോമീറ്റർ വടക്കുപടിഞ്ഞാറായി സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന നഖ്ഇ റോസ്റ്റമും   പ്രധാനപ്പെട്ട പുരാവസ്തു സ്മാരകങ്ങളിലൊന്നാണ്.

ഖാൻ സാന്ദിന്റെ ഭരണകാലത്ത് ഇസ്‌ഫഹാൻ റോഡിന്റെ തുടക്കത്തിൽ തന്നെ നിലകൊണ്ടിരുന്ന ഖുര്‍ആൻ ഗേറ്റ് ആണ് ഏറ്റവും പഴക്കം ചെന്ന സ്ഥലങ്ങളിലൊന്ന്. വഴിയാത്രക്കാരെ അപകടങ്ങളിൽ നിന്നും തിന്മകളിൽ നിന്നും സംരക്ഷിക്കാന്‍ അനുഗ്രഹമെന്നോണം കവാടത്തിന് മുകളിൽ ഖുർആൻ വെച്ചതിനാലാണ് ഖുര്‍ആന്‍ ഗേറ്റ് എന്ന് ഇതറിയപ്പെടുന്നത്.

മധ്യേഷ്യൻ രാജ്യങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള വിദ്യാർത്ഥികൾക്ക് അനേകം പഠനശാലകളും  വിദ്യാഭ്യാസ സ്ഥാപനങ്ങളുമുണ്ടായത് കൊണ്ട്  ശീറാസിനെ "വിജ്ഞാന ഭവനം" (ദാറുൽ ഇൽമ്) എന്നാണ് വിളിച്ചിരുന്നത്. നഗരത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രശസ്തമായ പഴയ സ്കൂളുകളാണ് എ.ഡി 1615 ൽ നിർമിക്കപ്പെട്ട അൽഖാൻ സ്കൂൾ, അഖബാബ ഖാൻ സ്കൂൾ, അൽമൻസൂരിയ സ്കൂൾ, അൽഹക്കീം സ്കൂൾ, അൽസയ്യിദ് അലാഉദ്ദീന്‍ ഹുസൈൻ സ്കൂൾ മുതലായവ.

ശീറാസിൽ വളർന്ന് അഭ്യസ്തവിദ്യാവരായവരിൽ പ്രധാനിയാണ് പേർഷ്യൻ കവിയായ സഈദ് ശീറാസി. ഹിജ്റ ഏഴാം നൂറ്റാണ്ട് മുതൽ ശീറാസിൽ   വളർന്ന അദ്ദേഹം അറിവിന്റെ സാഗരമായിരുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ വ്യക്തിത്വം രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ രചനകളിലും സർഗ്ഗാത്മകതയിലും ശീറാസ് ഏറെ സ്വാധീനം ചെലുത്തിയിട്ടുണ്ട്.

ഭാഷയിലും വ്യാകരണത്തിലും ഏറെ പ്രശസ്തരായ, ശീറാസീ പണ്ഡിതന്മാരാണ്  അൽബഗ്ദാദി, അബൂഹസൻ അലിബിൻ ഈസ തുടങ്ങിയവര്‍. "അൽബാദി", "ഷാർമുഖ്താസർ അൽജറാമി" തുടങ്ങി അനേകം കൃതികള്‍ ശീറാസ് ലോകത്തിന് സമര്‍പ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്.

ഇരുപത് ലക്ഷത്തോളം പേര്‍ താമസിക്കുന്ന ശീറാസ് പട്ടണം ഇന്നും ഇറാനിലെ അതിപ്രധാനനഗരങ്ങളിലൊന്നാണ്. ചരിത്രപ്രധാനമായ സ്ഥലങ്ങളും സ്മാരകങ്ങളും വേണ്ടവിധം സംരക്ഷിക്കാന്‍ ആവശ്യമായ നടപടികള്‍ സര്‍കാര്‍ നടത്തി വരുന്നുണ്ട്.

noonpost ല്‍ റന്ദ അത്വിയ്യ എഴുതിയ ഫീച്ചറിന്റെ വിവര്‍ത്തനം